Informacje ogólne Bułgaria, Republika Bułgarii, Byłgarija, Republika Byłgarija, europejskie państwo w północno-wschodniej części Półwyspu Bałkańskiego, nad Morzem Czarnym. Na północy graniczy z Rumunią (608 km), na zachodzie z Jugosławią i Macedonią (148 km), na południu z Grecją (494 km) i Turcją (240 km). Powierzchnia: 110,9 tys. km2. 8 240,4 tys. mieszkańców (1998). Średnia gęstość zaludnienia: 81 osób/km2. Najgęściej zaludniona jest Kotlina Sofijska (powyżej 160 osób/km2) oraz Nizina Tracka i centralna część Wyżyny Naddunajskiej. Stolica: Sofia (1 117 tys., 1996). Główne miasta (1996): Płowdiw (344 tys.), Warna (301 tys.), Burgas (199 tys.), Ruse (168 tys.). Ludność miejska: 88%. Podział administracyjny: 9 okręgów (prowincji). Język urzędowy: bułgarski. Skład etniczny: Bułgarzy (85%), Turcy (8%), Romowie (3%), Macedończycy (2%), Ormianie (0,3%), Rosjanie (0,2%). Wyznania: bezwyznaniowcy (64%), prawosławni (27%), muzułmanie (8%), protestanci (0,5%), katolicy (0,4%), inni (0,1%). Jednostka monetarna: 1 lew = 100 stotinek. Analfabetyzm sięga 1%. Przyrost naturalny: ujemny (-6‰, 1998). Jeden z najniższych na świecie. Średnia długość życia: mężczyźni 68 lat, kobiety 75 lat. Warunki naturalne 60% powierzchni kraju stanowią góry i wyżyny: Bałkany, Sredna Gora, Riła, Pirin, Rodopy. Najwyższy szczyt kraju: Musała 2925 m n.p.m. w górach Riła. W centrum tektoniczne kotliny: Sofijska i Kazanłycka. Na północy lessowa Wyżyna Naddunajska przechodząca ku wschodowi w wyżynę Dobrudży. Między Rodopami a Sredną Gorą rozciąga się Nizina Górnotracka. Wybrzeże głównie skaliste. Klimat umiarkowanie ciepły, suchy, nad morzem podzwrotnikowy. W górach piętra klimatyczne. Średnia temperatura powietrza w styczniu od -6° w górach, -3° w centralne części kraju do 2°C na południu, w lipcu odpowiednio od 18°, 23° i 25°. Średnia suma roczna opadów od 450 na północy do 1200 mm w górach. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu -2°C i 42 mm, w lipcu 22°C i 60 mm. Sieć rzeczna dobrze rozwinięta, wykorzystywana do nawadniania i produkcji energii elektrycznej. Główne rzeki: Dunaj z dopływami Łom, Ogosta, Iskryj, Osym, Janta, Marica z Tundżą, Ardą, Kamczyją oraz Struma i Mesta. Nieliczne jeziora, głównie wzdłuż wybrzeża (lagunowe). Naturalną szatę rośłinną kraju stanowią lasy dębowo-bukowe pokrywające 35% powierzchni, w górach lasy bukowo-jodłowe, świerkowe oraz kosodrzewina i hale. Zarośla zrzucające liście na zimę (sziblak) i stepy (Dobrudża). Historia Pierwsze państwo bułgarskie, które powstało w 681, podbili Bizantyjczycy na początku XI w. Po drugim cesarstwie bułgarskim, w latach 1186-1396, nastąpił długi okres niewoli tureckiej, zakończony w 1879, dzięki zwycięstwu wojsk rosyjskich nad Turkami. Pierwszym władcą Bułgarii, wybranym przez Zgromadzenie Narodowe, został Aleksander I von Battenberg. W latach 1912-1913, w czasie wojen bałkańskich, kraj stracił dużą część swych terytoriów. W 1915 włączył się w I wojnę światową, stając po stronie państw centralnych. W 1941 uczestniczył w niemieckim ataku na Grecję i Jugosławię. W tym samym roku ZSRR wypowiedział wojnę Bułgarii, która ostatecznie przyłączyła się do wojny przeciwko Niemcom. 27 X 1946 Bułgaria stała się republiką ludową. W 1954 Todor Żiwkow został wybrany I sekretarzem KC KPB, w rok później Bułgaria podpisała Układ Warszawski. 17 XI 1989 Petyr Mladenow, dzięki rozpadowi systemu komunistycznego w Europie i antykomunistycznym nastrojom wewnątrz kraju, został następcą Żiwkowa. W 1991, w pierwszych wolnych wyborach zwycięstwo odniosła opozycja antykomunistyczna. 19 I 1992 odbyły się pierwsze wolne wybory prezydenckie, w których na stanowisko głowy państwa wybrany został Żelju Żeljew. Ustrój polityczny Republika wielopartyjna z jednoizbowym parlamentem wybieranym co 4 lata - Zgromadzeniem Ludowym z 240 miejscami. Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, który powołuje premiera rządu i ministrów. Gospodarka Bułgaria należy do słabiej rozwiniętych państw Europy. Gospodarka oparta na przemyśle i rolnictwie. Rozwinięty przemysł elektromaszynowy (produkcja obrabiarek, maszyn górniczych, urządzeń nawadniających), metalurgiczny (huty cynku i ołowieu oraz miedzi), elektroniczny, środków transportu (produkcja taboru kolejowego, statków, ciągników, tramwajów, wozów akumulatorowych), petrochemiczny (rafinerie ropy naftowej), chemiczny (produkcja nawozów i tworzyw sztucznych), farmaceutyczny, kosmetyczny, włókienniczy, spożywczy. Bułgaria zajmuje 1. miejsce na świecie w produkcji i eksporcie olejku różanego. Rozwinięte rybołówstwo. Głównym bogactwem naturalnym jest węgiel kamienny i brunatny, rudy cynku, ołowiu, miedzi, soli kamiennej, rudy żelaza i ropa naftowa. Struktura użytkowania ziemi: użytki rolne stanowią 56% powierzchni, grunty orne i sady - 37,4%, użytki zielone, głównie łąki i pastwiska - 18,2%. Ponad 20% gruntów ornych jest sztucznie nawadnianych. Uprawia się: zboża (pszenica, kukurydza, jęczmień), słonecznik, tytoń, bawełnę, rośliny pastewne, buraki cukrowe, warzywa (pomidory, ogórki, papryka, rośliny dyniowate), winorośl, owoce (jabłonie, brzoskwinie, śliwy). W Kotlinie azanłyckiej rozwinięta uprawa rośłin dostarczających olejków eterycznych, głównie lawendy, róż i mięty. Hodowla owiec, bydła, trzody chlewnej, kóz, koni, osłów oraz mułów. Rybołówstwo i leśnictwo słabo rozwinięte. Energia elektryczna produkowana jest w ok. 60% w elektrowniach cieplnych, 30% w jądrowych i 10% w hydroelektrowniach. Bardzo dobrze rozwinięta turystyka. Corocznie do Bułgarii przyjeżdża ponad 8 mln turystów. Głównym regionem turystycznym jest wybrzeże Morza Czarnego: Warna, Złote Piaski, Słoneczny Brzeg, Nesebyr, Pomirie, Burgas, Sozopol. W górach ośrodki sportów zimowych: Borowec, Pamporowo. Liczne uzdrowiska z wodami mineralnymi: Momin Prochod, Chisaria, Bankia, Welingrad, Sandanski. Komunikacja dobrze rozwinięta, największą rolę odgrywa transport samochodowy (36,7 tys. km dróg w tym 33,7 tys. asfaltowych) oraz kolejowych (4 292 km). Ważną rolę odgrywa transport morski, główne porty: Warna, Burgas, Bałczik, Nesebyr, Pomorie, Sozopol. Międzynarodowe porty lodniczne w Sofii oraz Burgas. Dochód narodowy: 4 100 USD na 1 mieszkańca (1997). Zadłużenie: 10 mld USD (1997). Struktura zatrudnienia: przemysł (42,3%), usługi (38,1%), rolnictwo (19,0%). Handel zagraniczny: eksportuje się głównie produkty rolne (23,4%), m.in. konserwy, wyroby tytoniowe, wina, warzywa i owoce oraz paliwa (21,1%) i maszyny (18,1%), natomiast importuje: paliwa (42,6%), maszyny (22,6%), produkty chemiczne (9,4%) oraz surowce mineralne. Głównymi partnerami handlowymi są: kraje byłego ZSSR, Niemcy, Włochy, Grecja. Ambasada Republiki Bułgarii, Warszawa, Aleje Ujazdowskie 33/35. podstawowe zwroty: dzień dobry - dobrden dobry wieczór -dobar weczer do widzenia - dowijdane/sbogom dobranoc - leka noszt proszę - molia dziękuję - błagodaria przepraszam - izwinete/izwiniawaite ile to kosztuje? - kołko struwa...? gdzie jest...? - kade...? tak - da nie - ne nie rozumiem - ne razbiram